Śladem UPA

Prezentowany tom jest reprintem książki "Huculszczyzna. Gorgany i Czarnohora" A. F. Ossendowskiego z roku 1936. Dokładnie odwzorowuje pisownię, układ graficzny i ilustrację wydania pierwszego.

W II tomie Kresowych rezydencji ... opisano ponad 120 miejscowości z zespołami rezydencjalnymi położonych na terenie przedwojennego województwa nowogródzkiego. Jest to zaledwie około 10 procent ogólnej liczby siedzib ziemiańskich znajdujących w tym województwie przed 1939 r. Większość z nich przestała istnieć podczas XX-wiecznych zawieruch dziejowych, ale te ocalałe i pozostałości tych zniszczonych stanowią cenne pamiątki po ich dawniejszych właścicielach i pomniki dramatycznych dziejów tej ziemi.

Współczesnemu Polakowi Nowogródczyzna kojarzy się głównie z urodzonym tu naszym wieszczem – Adamem Mickiewiczem. Kanoniczny obraz „nowogródzkiej strony” tworzą wyjęte z jego dzieł opisy Soplicowa i zamku „na barkach nowogródzkiej góry”. Wspaniałym dopełnieniem tych klasycznych tekstów są zdjęcia mistrza fotografii Jana Bułhaka – także rodowitego nowogródczanina. Nie ma również świadomego rodaka, który nie słyszałby o położonym na Nowogródczyźnie Nieświeżu – wielkim zespole rezydencjalnym stanowiącym przez kilka stuleci główną siedzibę Radziwiłłów – najpotężniejszego rodu magnackiego w dziejach Rzeczypospolitej.

W następnym tomie cyklu zostaną zaprezentowane rezydencje, które znajdują się na obszarze przedwojennych województw białostockiego (w jego części wschodniej, poza obecnymi granicami Polski) i poleskiego.

Opowieść o krainie niosącej ze sobą radość i smutek, wielkie sukcesy i porażki, o ziemi rodzącej gigantów i karłów zarazem. Tym razem autor przenosi nas na rubieże ukrainne w dramatyczny i krwawy czas wojny. Uzupełnia tym samym naszą wiedzę o zapomniane fakty.

Autor omawia przyczyny i przebieg antypolskich akcji UPA przeprowadzanych w czasie II wojny światowej na Kresach i popełnione wówczas zbrodnie. Opisuje długotrwałe walki partyzanckie z władzą sowiecką toczone od 1944 r. aż do 1960 r. Prezentuje cele, taktykę i najważniejsze akcje zbrojne ukraińskiego podziemia, jak również sowieckie represje prowadzone w czasie operacji antypartyzanckich przez NKWD i NKGB.

Książka niniejsza przedstawia pisarza z innej, dotychczas mało znanej strony. Jest ona zbiorem krótkich form literackich – utworów dotychczas niepublikowanych, odnalezionych w archiwum Piaseckiego bądź rozproszonych w prasie emigracyjnej. Opowiadania te ukazują okupacyjną rzeczywistość na Kresach Wschodnich (np. „Strzęp legendy”, „Wyrok śmierci”), doświadczenia emigracyjne (np. „Kombinator”, „Trzy portrety”) lub niosą przesłanie uniwersalne (np. „Serce”, „Ptaszek”). Osobny nurt tworzą teksty o wyraźnej intencji satyrycznej i charakterze politycznym (np. „Wowa Pierwszy”, „Kameleony”; do nich należy też jedyny utwór teatralny Piaseckiego – „Największy balon świata”). Tom zawiera również międzywojenną „Cegłę” – tekst, którego pomysł fabularny autor rozwinął później do rozmiarów powieści w „Siedmiu pigułkach Lucyfera”, oraz „Upadek wieży Babel” – fragment trzeciej części nieukończonego cyklu powieściowego, rozpoczętego w „Człowieku przemienionym w wilka”, a kontynuowanego w „Dla honoru organizacji”.

Dzieje Polaków na Wołyniu to nie tylko historia ukraińskich rzezi. To zdecydowanie dłuższa i bogatsza epopeja pisana potem i łzami. Pisana krwią zamordowanych przez władze sowieckie w podziemiach odebranego wiernym kościoła w Połonnem. Tych, którzy podczas zesłania trudzili się w kazachskich kopalniach, i łzami tych, którzy potracili rodziny w wyniku Wielkiego Głodu oraz licznych represji.
Dzieje Wołyniaków to historia heroizmu prostych ludzi i cichego bohaterstwa duchownych, którzy w czasach sowietyzacji i ateizacji, ryzykując życie za rodaków i wiarę, umacniali na Ukrainie Kościół katolicki i poczucie przynależności do narodu polskiego.
Od Wielkiego Głodu lat trzydziestych i przymusowej kolektywizacji, przez zsyłki do łagrów i wywózki na Daleki Wschód, aż po bestialstwa banderowców oraz represje ze strony Sowietów, Polacy na Wołyniu robili wszystko, by ocalić własną tożsamość narodową oraz wychować w wierze katolickiej i poszanowaniu polskich tradycji następne pokolenia, które także nie powinny zapomnieć o swoich korzeniach.
Choć po upadku ZSRR represje ustały, dla Polaków mieszkających na Wołyniu batalia o polskość i Kościół katolicki na Ukrainie się nie zakończyła. Nadal walczą o swobodne kultywowanie tradycji, nauczanie języka ojczystego czy jego obecność w liturgii. Robią, co mogą, by ocalić od zapomnienia tragiczną opowieść o poległych. Opowiadają o przeszłości, gdyż wiedzą, że w obliczu historii każdy, kto milczy na ten temat, jest po prostu zdrajcą.

Marek Koprowski jest jednym z najciekawszych polskich popularyzatorów historii.
„Do Rzeczy”

Marek A. Koprowski
Pisarz, dziennikarz, historyk zajmujący się losami Polaków na Wschodzie. Plonem jego wypraw i poszukiwań jest wiele książek, z czego kilkadziesiąt ukazało się nakładem Wydawnictwa Replika. Za serię pod wspólnym tytułem Wołyń otrzymał Nagrodę im. Oskara Haleckiego w kategorii „Najlepsza książka popularnonaukowa poświęcona historii Polski w XX wieku”. Jest też laureatem nagrody „Polcul – Jerzy Boniecki Foundation” za działalność na rzecz utrzymania kultury polskiej na Wschodzie.