Trzeci front

Wielokrotnie nagradzana. Zekranizowana. Bestsellerowa. A przede wszystkim – nadzwyczaj poruszająca i potrzebna.

Hannah nie chce brać udziału w rodzinnej kolacji z okazji Paschy. Ma dość wysłuchiwania opowieści krewnych na temat Holokaustu. Jechać jednak musi.
W wieczór sederowy, gdy zgodnie z tradycją otwiera drzwi, zostaje przeniesiona w czasie do 1942 roku, na polską wieś, gdzie wszyscy nazywają ją Chają. Niedługo potem dzieje się rzecz potworna. Zjawiają się Niemcy i wywożą mieszkańców wioski do obozu koncentracyjnego…
Hannah wie, co ich czeka.
Arytmetyka diabła to powieść o Holokauście – prawdzie, którą trudno zrozumieć, a jeszcze trudniej się z nią zmierzyć.

Autorka znacząco przyczynia się do zrozumienia przez dzieci konsekwencji Holokaustu, który odciska piętno w historii.
- School Library Journal

"Dziennik 1940, cz. 1. Megila życia" to wydany przez Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma drugi tom pełnego polskiego wydania „Dziennika” spisanego przez Chaima Arona Kapłana w latach 1933–1942. Książka zawiera fragmenty zapisków z pierwszej połowy 1940 r., a więc z okresu przed formalnym utworzeniem niemieckiego getta dla Żydów w okupowanej Warszawie.

16 listopada 1940 teren getta warszawskiego, oddzielony od innych części miasta ceglanym murem, został oficjalnie zamknięty. Getto dla Żydów w okupowanej przez Niemców stolicy przedwojennej Polski zostało utworzone półtora miesiąca wcześniej, 2 października 1940 r., zarządzeniem gubernatora dystryktu warszawskiego, Ludwika Fischera. W osiemdziesięciolecie tych wydarzeń Żydowski Instytut Historyczny oddaje w ręce czytelników katalog wyjątkowej ekspozycji. W książce znalazły się prezentowane na wystawie rysunki, fotografie oraz teksty źródłowe pochodzące przede wszystkim z konspiracyjnego archiwum getta, opracowanego przez działającą pod przewodnictwem Emanuela Ringelbluma grupę Oneg Szabat. Prezentowane w katalogu materiały pogrupowane zostały w jedenastu sekcjach odpowiadających poszczególnym stanowiskom w przestrzeni wystawienniczej. Zbiory te wzbogacają trzy eseje przygotowane przez autorów wystawy: Pawła Śpiewaka, Annę Duńczyk-Szulc i Piotra Rypsona. (…) Nie jest to wystawa dydaktyczna. Nie ma charakteru narracyjnego. Nikt nie prowadzi widza za rękę. Nie dostaje prostych komunikatów. Pozostawiamy widzom swobodę poruszania się po wystawie i wymagamy, czy oczekujemy, skupienia, uwagi i własnej refleksji.

Fragment Wstępu

II wojnę światową przetrwało w Polsce ledwie kilkadziesiąt tysięcy Żydów. Wszyscy przeżyli niewyobrażalny koszmar, a ich drogi ku ocaleniu były różne. Uldze wyzwolenia towarzyszyła silna potrzeba rozliczeń i wymierzenia sprawiedliwości. Jeszcze przed formalnym końcem wojny rozpoczął działalność Sąd Społeczny przy Centralnym Komitecie Żydów w Polsce. Odbywały się przed nim procesy oskarżonych o kolaborację i działanie na szkodę narodu żydowskiego. Był to sąd niezwykły – nie mógł skazać na więzienie ani grzywnę, mógł potępić, wydalić ze społeczności żydowskiej. Wyroki nie dotyczyły przestępstw, lecz spraw zasadniczych, dobra i zła, granicy walki o przetrwanie. Dlatego dla niektórych były druzgoczące. Jakub Szymczak odtwarza procesy Szapsela Rotholca, słynnego boksera i policjanta w getcie w Warszawie, Wiery Gran, uwielbianej śpiewaczki, która występowała w getcie, oraz Michała Weicherta, działacza powołanej za przyzwoleniem okupantów Żydowskiej Samopomocy Społecznej, i innych. Interesują go nie tylko fakty, lecz przede wszystkim ludzkie postawy wobec Zagłady. Bo wszyscy jego bohaterowie, bez względu na to, jak zostali osądzeni przed współczesnych, swoje najtrudniejsze decyzje podejmowali w sytuacji ekstremalnej.

Wydane według pomysłu i pod redakcją profesora Davida Bialego trzytomowe dzieło o kulturach Żydów prezentuje najwyższy poziom humanistyki. Jest zbiorem świetnie napisanych esejów i ukazuje to, co można nazwać zmienną duchowością i obyczajowością Żydów w zmieniającym się otoczeniu społecznym. Nadrzędna teza tego dzieła jest wyrazista: nie ma czegoś takiego jak ponadhistoryczna tożsamość Żydów. Tych tożsamości jest wiele, a Żydzi zachowują swoją indywidualność nie tyle przez oddzielenie się od innych kultur, ile przez zetknięcie z innymi narodami; akulturacja prowadziła zwykle do wytworzenia na styku dwóch społeczności jakiejś swoistej odmiany żydowskiej kultury. Z kolei w próbach separowania się od otoczenia często zapożyczano i wykorzystywano na własny użytek motywy i symbole dostępne już wcześniej w zastanym otoczeniu kulturowym. Dotyczy to języków, literatury, sztuki, zdobnictwa czy myśli filozoficznej.
Warto sięgnąć po książkę, żeby zobaczyć, jak odważnie i interesująco można uprawiać historię kultury. Z pierwszego tomu Kultur Żydów dowiemy się wiele o dziejach Żydów od starożytności na Bliskim Wschodzie po czasy włoskiego renesansu. (Paweł Śpiewak)

Fałszywe dokumenty i prawdziwi bohaterowie

Historia jednej z największych – i najmniej znanych – akcji ratowania Żydów w czasie II wojny światowej

W latach 1940–1943 polscy dyplomaci w Szwajcarii we współpracy ze środowiskami żydowskimi opracowali system fałszowania dokumentów krajów latynoamerykańskich. Wystawione na żydowskie nazwiska, były następnie przemycane do okupowanych przez Niemców krajów. Ich posiadanie wzbudzało strach i jednocześnie dawało nadzieję na uniknięcie transportu do obozów śmierci.

Aleksander Ładoś, Stefan Ryniewicz, Konstanty Rokicki, Abraham Silberschein, Chaim Eiss oraz Juliusz Kühl – znani także jako Grupa Ładosia – uratowali życia tysięcy Żydów z całej Europy.

Historyk Roger Moorhouse rzuca światło na niezwykłą i zuchwałą akcję ratunkową prowadzoną przez Polaków, którzy zdecydowali się działać, gdy świat odwracał oczy.