Wstęp do prawoznawstwa

Książka stanowi syntezę poglądów Ronalda Dworkina (1931–2013) – filozofa prawa i polityki, krytyka pozytywizmu prawniczego. Zdaniem autora prawo nie jest wyłącznie zbiorem reguł, lecz połączeniem reguł, zasad moralnych i standardów, które stanowią moralnie spójną całość.

Ta klasyczna obecnie pozycja z teorii prawa została opublikowana w oryginale w 1986 r. Pierwsza polska edycja Imperium prawa ukazała się w 2006 r.

„Dworkin ma styl pisania bliski prawnikowi praktykowi, bo skupia się bardziej na kultywowaniu postawy argumentacyjnej wobec prawa niż na teoretyzowaniu. Nie oznacza to, że proponuje prawnikom postawę wartościującą wobec prawa, tak jak to czynią doktryny prawa natury. Dworkin podkreśla jedynie, że cały wysiłek jurysprudencji powinien być nakierowany na osądzanie (judgment), bo to jest problem, który przenika prawo i jego instytucje. Dla prawnika ważna jest tylko taka refleksja ogólna nad prawem, która pozwala mu dokonać lepszego osądu na podstawie prawa. Zadaniem jurysprudencji, czy wszelkiej ogólnej refleksji nad prawem, jeśli chce być ważna dla prawników, musi stać się proces argumentowania umożliwiający nadanie prawu najlepszego sensu jako swoistej praktyce społecznej”.
Prof. dr hab. Marek Zirk-Sadowski, fragment Wprowadzenia

Lon L. Fuller (1902–1978), amerykański teoretyk prawa, przez większość dorosłego życia profesor Harvardu, włączył się swoimi publikacjami – a przede wszystkim wydaną w 1964 roku "Moralnością prawa" – w żywy, czasem gorący spór o relację między prawem a moralnością. Chociaż nie był on nowy, nabrał aktualności w kontekście pozytywizmu prawniczego, który obarczano po II wojnie światowej odpowiedzialnością za prawo nazistowskie ze względu na separowanie prawa od moralności w imię formalistycznej „czystości” prawa. Fuller nie był pozytywistą i polemizował głównie z H.H.L. Hartem (który zresztą też nie do końca był pozytywistą). Klasyczny pozytywista nie opiera prawa na prawie naturalnym, „przyrodzonym” człowiekowi w postaci organicznego poczucia sprawiedliwości, a więc na naturalnym prawie moralnym. Oryginalny wkład Fullera w te dyskusje polega na wprowadzeniu swoistego rozumienia prawa naturalnego jako formalnego prawa naturalnego lub tak zwanej przez niego wewnętrznej moralności prawa. Stanowią o niej pewne elementarne wymogi wobec prawa jako warunek prawa sprawiedliwego. Na zewnętrzną moralność prawa składają się klasyczne doktryny np. dekalogu. „Motorem” prawa miałaby być (to też koncept autora) „moralność aspiracji”, dążeń, czyli akces do określonych ideałów moralnych. Przy całej subtelności swoich konstrukcji Fuller mówi dobitnie: prawo bez moralności jest niemożliwe.

Podręcznik przedstawia kluczowe zagadnienia z zakresu socjologii prawa.
Omawia m.in:
dorobek naukowy prekursorów socjologii prawa i ich następców
tradycje i rozwój socjologii prawa na świecie i w Polsce oraz jej miejsce w naukach prawnych i socjologii
metody badawcze stosowane w badaniach socjologiczno-prawnych
kwestię społecznego działania prawa i powszechnej świadomości prawnej
politykę prawa
funkcje prawa, w tym rolę prawa w procesie kontroli społecznej
pojęcie prestiżu prawa i zawodów prawniczych.

Książka jest jednym z nielicznych na rynku opracowań podręcznikowych dotyczących tematyki stanowienia i stosowania prawa.
Autorzy wyróżnili procesy stanowienia prawa spośród podstawowych form tworzenia prawa oraz powiązali te procesy ze stosowaniem prawa, a także ukazali znaczenie tych procesów we współczesnym, demokratycznym państwie prawnym. Wykazanie wzajemnych powiązań oraz równoległa charakterystyka uwarunkowań i podstawowych faz obu tych procesów umożliwiły wyjście poza tradycyjny, pozytywistyczny opis tworzenia i stosowania prawa, a także wskazanie na inne, teoretyczne oraz filozoficzne możliwości diagnozy obecnego stanu praktyki legislacyjnej i praktyki stosowania prawa. Charakterystyka obu tych procesów – jako swoistych procesów decyzyjnych przebiegających w strukturach władzy publicznej, uwzględnia – co wymaga podkreślenia – istotne przeobrażenia instytucjonalne władzy publicznej w państwach członkowskich Unii Europejskiej oraz budowę wspólnego europejskiego porządku prawnego.

Publikacja jest przeznaczona dla studentów tych kierunków społecznych, jakie są związane z praktyką procesów decydowania publicznego, w szczególności dla studentów prawa, administracji publicznej oraz stosowanych nauk społecznych. Jest ona adresowana także do nauczycieli akademickich wykładających propedeutykę prawoznawstwa, teorię i filozofię prawa, prawo konstytucyjne, prawo sądowe oraz postępowanie administracyjne. Może być przydatna również dla przedstawicieli praktyki prawniczej prowadzących działalność zawodową związaną z procesami stanowienia i stosowania prawa.

Książka jest skoncentrowana na dwóch klasycznych problemach filozofii prawa: co to jest prawo i jak jest ono poznawane.

Autor wyróżnił dwie perspektywy uprawiania filozofii prawa. Pierwsza jest spojrzeniem od wielkich systemów filozoficznych ku prawu. Drugą stanowi refleksja nad prawem, która od zawodowego namysłu prawników nad zjawiskami prawnymi podąża ku filozofii. Oba sposoby uprawiania filozofii prawa są względnie niezależne i mają własne listy głównych problemów i stanowisk.
Celem opracowania jest zainspirowanie czytelnika do wyboru własnego stanowiska filozoficznego.
Publikacja przeznaczona jest przede wszystkim dla studentów prawa i filozofii. Zainteresuje także praktyków oraz osoby, które chcą poszerzyć swoją wiedzę w zakresie filozofii prawa.

Siódme wydanie pierwszego w polskiej literaturze podręcznikowego opracowania wykładni prawa łączy podbudowę teoretyczną z dyrektywami praktycznej interpretacji tekstów prawnych. Dyrektywy te są tak powiązane, że wskazując zarówno kolejność czynności interpretacyjnych, jak i sposób ich realizacji, pozwalają skutecznie urzeczywistniać proces pozyskiwania (odtwarzania) jednoznacznych norm postępowania z różnorakich przepisów prawnych.

Publikacja skierowana jest zarówno do tych czytelników, których interesuje warstwa teoretyczna zagadnienia, jak i do tych, którzy szukają w wykładni prawa warstwy praktycznej, a zatem do: studentów, aplikantów i prawoznawców (zwłaszcza przedstawicieli dyscyplin szczegółowych), legislatorów, sędziów, prokuratorów, adwokatów, radców prawnych, notariuszy; również do nieprawników (w tym także urzędników), którym znacznie przybliża złożoną istotę wykładni prawa i wspomaga sam proces rozumienia tekstów prawnych.

W roku 2002 książka została wyróżniona najwyższą nagrodą przyznawaną przez Wydział I Polskiej Akademii Nauk - nagrodą im. Leona Petrażyckiego.