De Opera Litteraria. Twórca – Dzieło – Czytelnik

Na przełomie XX i XXI wieku określenie „tożsamość” zaczęło w Polsce znaczyć na wiele nowych sposobów. Choć tradycyjne wzory myślenia o narodzie z ich romantycznymi motywami wciąż mają się dobrze, w przestrzeni publicznej pojawiły się nieznane dotąd zjawiska. To właśnie one wzbudziły zainteresowanie autorów tej książki. Najważniejszym jest zapewne zmiana otoczenia komunikacyjnego, Nowe techniki przekazu – wśród nich Internet – tworzą możliwości, w których zbiorowe i indywidualne identyfikacje kształtują się inaczej niż dotychczas. Z propozycji wywodzących się z dwudziestowiecznego pojmowania tożsamości zajęliśmy się tymi, które dostrzegają nową sytuację i starają się na nią odpowiedzieć. Interesują nas także zjawiska zupełnie nowe, takie jak narracje nie-politycznych emigrantów po roku ’89, fenomen literatury miejsca, zagadnienia gender i ich związek z tożsamością czy wreszcie tak silne we współczesnej kulturze zainteresowanie subwersją istniejących wzorów identyfikacji. Wszystko to składa się na tytułowe „gry o tożsamość w czasach wielkiej zmiany”, której wszyscy jesteśmy świadkami. Tomasz Żukowski

Książka poświęcona problemowi Obcości. Autor stawia tezę, że językowo-tekstowa perspektywa, w jakiej człowiek postrzega rzeczywistość, powoduje, iż liczne i różnorakie jej przejawy uznawane są za niedostępne człowiekowi i wyłączone z możliwości nawiązania relacji komunikacyjnej.
Autor omawia sposoby wyrażania skrajnych, często granicznych form doświadczenia dostępnego umysłom ludzkim za pomocą języka literackiego stosowanego w prozie europejskiej i amerykańskiej XX wieku. Analiza prowadzona jest przy użyciu narzędzi kulturoznawczych, antropologicznych, literaturoznawczych i psychoanalitycznych.
We Wstępie autor wylicza siedem rodzajów Obcości, z którymi mają do czynienia ludzie, przy czym cztery pierwsze dotyczą różnych jej rodzajów w relacjach międzyludzkich, trzy ostatnie natomiast - Obcości, która oddziela ludzi od zwierząt, od myślących maszyn i od Innych, na których możemy się natknąć w Kosmosie lub w sferze istot pozaludzkich. Tym trzem ostatnim rodzajom Obcości poświęca trzy kolejne rozdziały swojej książki.
W pierwszym opisuje wybrane zjawiska kulturowe oscylujące na pograniczu „człowieczeństwa” i „zwierzęcości” – poczynając od mitologii starogreckiej i motywu Minotaura – oraz analizuje niektóre teksty literackie dotyczące specyfiki relacji komunikacyjnych między ludźmi a zwierzętami.
Rozdział drugi poświęcony jest twórczości H.P. Lovecrafta. Autora intryguje przede wszystkim technika wywoływania przez tego pisarza lęku, która – zdaniem Majewskiego – polega głównie na wykorzystywaniu współobecności elementów świata zwyczajnego, codziennego, oraz horroru.
Trzeci rozdział dotyczy analizy Obcości w pisarstwie Stanisława Lema, głównie na przykładzie mało znanego opowiadania "Inwazja" oraz powieści "Solaris". Publikacja adresowana jest do czytelników zainteresowanych problematyką antropologii komunikacji w powiązaniu ze współczesnymi teoriami humanistycznymi, jak "animal studies" i "posthuman studies".

Dwutomowa publikacja: Literatura a religia – wyzwania epoki świeckiej to pierwsze w języku polskim kompendium wiedzy z zakresu badań nad relacją „literatura a religia” na miarę humanistyki XXI wieku. O jej randze decyduje międzynarodowy i różnorodny zespół, w którym znaleźli się najwybitniejsi badacze związków literatury i religii, a także światowej sławy myśliciele, zajmujący się konsekwencjami procesów „odczarowania”. Temu pionierskiemu projektowi patronuje Charles Taylor, którego monumentalne studium A Secular Age („Epoka świecka”) zrewolucjonizowało studia nad religią w XX i XXI wieku, wykazując, że modernizacja nie eliminuje religii, a świeckość wynika z opcjonalności religijnych światopoglądów, a nie z ich anachronizmu. W pierwszym tomie (metodologicznym) znalazły się teksty dotyczące różnych szkół i sposobów badania literatury i religii. Obok artykułów problemowych są tu zapisy dyskusji z uczonymi oraz odpowiedzi na ankietę z pytaniami dotyczącymi związków literatury i religii. Wśród autorów są m.in.: Agata Bielik-Robson, Aleksander Fiut, Wojciech Gutowski, David Jasper, Hans Joas, Zdzisław Łapiński, Michał Paweł Markowski, Michał Masłowski, Thomas Pavel, Stefan Sawicki, Tadeusz Sławek, Karol Tarnowski, Charles Taylor, Jean Ward oraz Ireneusz Ziemiński. Książka jest adresowana do humanistów reprezentujących różne dyscypliny (literaturoznawstwo, religioznawstwo, filozofia religii, socjologia religii), których interesuje wszechstronne i wolne od uprzedzeń ujęcie obecności religii w kulturze współczesnej. Od czasów T. S. Eliota humanistyka wskazuje na głód „sacrum autentycznego” i osamotnienie człowieka w obliczu już nie tyle ukrytego, co ukrywającego się Boga. W drugiej połowie XX wieku miejsce tradycyjnej chrześcijańskiej refleksji nad Słowem zajmuje rozważanie milczenia Boga wobec tragedii Zagłady, która nieodwołanie zmieniła nasze myślenie o języku, rozumienie sztuki, świadomość etyczną i religijną. Na tym właśnie gruncie wyrosła współczesna myśl postsekularna. Jej reprezentanci nie mówią jednym głosem, lecz odkrywają przed nami lokalne, kulturowo uwarunkowane narracje, w których na pierwszy plan wysuwa się potrzeba poszukiwania „Królestwa Bożego” i miłości bliźniego. Zebrane w tomie komentarze wprowadzają czytelnika w klimat ważnej debaty, stanowiąc zarazem doskonały przewodnik po meandrach współczesnej myśli postsekularnej. Prof. Małgorzata Grzegorzewska Mamy tu do czynienia z pracą o imponującym rozmachu. Grono wybitnych postaci światowej i polskiej humanistyki prowadzi na kartach tej książki debatę o kluczowych problemach literatury i religii, dyskusję, dla której punktem wyjścia jest kategoria postsekularyzmu, wykraczająca poza stricte literackie pole. Różnorodność tematów, ale też form wypowiedzi sprawia wrażenie, że rzecz naświetlona została wielostronnie i wyczerpująco. Co jednak ważniejsze, całość stanowić może mocny impuls pozwalający nadać sakrologii literackiej na najbliższy czas nową dynamikę. Z recenzji prof. dra hab. Wojciecha Kruszewskiego

Cel prezentowanej antologii jest podwójny. Ma ona, po pierwsze, przedstawić w jednym miejscu najważniejsze dla światowej refleksji teksty poświęcone oralności. Po wtóre - odsłonić historię pewnej hipotezy badawczej sformułowanej w XX wieku, która miała posłużyć odkryciu uniwersalnych początków wszelkiej kultury.
Poszukiwania przedpiśmiennych form porozumienia (trwające w kulturze europejskiej od zawsze, wkraczające zaś od lat dwudziestych XX wieku w fazę bardzo intensywną) niemal od początku należą zasadniczo do dwóch typów myślenia. Jedno można nazwać ewolucyjnym, drugie - rozłącznym. Ewolucyjne podejście do kultury ustnej zakłada, że oralność zawiera w postaci zalążkowej podstawowe formy późniejszej komunikacji. Koncepcja druga, rozłączna, mówi, że kultura ustna i piśmienna są sobie przeciwne. A nawet, że kultura piśmienna unicestwiła kulturę ustną.

Kompendium wiedzy o dziele literackim i jego lekturze:
dostarcza praktycznych wskazówek, jak czytać ze zrozumieniem dzieło literackie;
pokazuje, jak budować kompetencję czytelniczą;
oparte na licznych przykładach ilustrujących różne możliwości odczytania tekstu;
zawiera podręczny słownik podstawowych terminów związanych z literaturą i kulturą.

Podręcznik polecany studentom kierunków filologicznych na zajęcia z poetyki i teorii literatury oraz teorii lektury. Przydatny także nauczycielom języka polskiego.

Książka Michała Kłosińskiego Ratunkiem jest tylko poezja. Baudrillard - Teoria -Literatura jest pierwszą w Polsce próbą monografii poświęconą dziełu znakomitego francuskiego socjologa na gruncie literaturoznawstwa. Ale jest nie tylko tym, jest czymś więcej, jest niezwykłym świadectwem filologicznej lektury tekstów Jeana Baudrillarda, świadectwem, które dobitnie pokazuje, że sfera współczesnej ekonomii, historii i polityki jest ściśle powiązana z szerokim obszarem wiedzy humanistycznej. Praca ta świadczy również o tym, że nowoczesne literaturoznawstwo nie może obejść się bez powiązań z innymi obszarami wiedzy i że jego pole badawcze znajduje się w stanie bezustannych interferencji z innymi naukami. Ta pierwsza w Polsce książka omawiająca w ten sposób dzieło Baudrillarda dzięki zawartym w niej analizom w oryginalny sposób włącza się w światową dyskusję na temat znaczenia myśli autora Wymiany symbolicznej i śmierci dla współczesnych nauk humanistycznych. Prof. dr hab. Adam Dziadek