Magazyn Historia Bez Tajemnic Nr 1 (17) Styczeń/Luty 2024

Życie w korporacji to nie bułka z masłem – wiedzą o tym wszyscy, nie tylko ci, którzy mieli okazję sprawdzić fakty na własnej skórze. Logika działania w takich firmach bije szczyty absurdu, pracownicy są poniżani, wykorzystywani intelektualnie, a niekompetentni menedżerowie usiłują zwalić na wszystkich wokół winę za swoje porażki…
Skąd o tym wiemy? Z kultury masowej. Właśnie taki obraz przekazują nam media: nieśmiertelny Dilbert, seriale – Camera Cafe, The Office, Mad Man – oraz kasowe filmy w rodzaju Wall Street, Sprzedawców albo Wilka z Wall Street.
W tej książce znajdziesz 153 fantastyczne sceny filmowe, pokazujące życie korporacyjne w najróżniejszych odsłonach. Zobaczysz, jak krzywe medialne zwierciadło odbija szefów i podwładnych, procesy rekrutacji i zwalniania, wyjazdy integracyjne i flirty biurowe. Wraz z autorem przypomnisz sobie, jak działa chroniczny syndrom kubikowy, dlaczego szkolenia są wdzięcznym obiektem drwin i skąd biorą się wewnątrzfirmowe wojny między różnymi grupami interesów. Będziesz się świetnie bawić, a przy okazji uświadomisz sobie, że rzeczywistość filmowa nie zawsze pokrywa się z codziennym doświadczeniem…

Tom inspirowany myślą Michaiła Bachtina w podejściu do ekspresji językowej, stanowi autorską propozycję, pozwalającą definiować, analizować i interpretować polską kulturę współczesną – w odniesieniu do medialnych przemian historycznych – przez pryzmat właściwych jej form twórczości słownej i związanych z nią praktyk językowych.

Powstające środowiska komunikacyjne, warunkowane pojawianiem się nowych mediów, stwarzają wciąż nowe przestrzenie, powołują do istnienia różne sfery działania, które – jak widać chociażby na przykładzie internetu – uczestnicy kultury próbują językowo zagospodarować i twórczo przekształcić w praktykach zarówno codziennych, jak i artystycznych. Dzieje się to dzięki wykorzystywaniu znanych i utartych postaci czy użyć słowa, ale także poprzez ich przekraczanie i wytwarzanie form nowych, stabilizujących się stopniowo w postaci gatunków wyłaniających się z ludzkich praktyk językowych.

*********

Anthropological Almanach. Communicare. Volume 4. Verbal Creativity/Literature. Performance, Text, Hypertext

The volume inspired by Michaił Bachtin’s idea of language expression, allows to define, analyse and interpret modern Polish culture – with reference to historical changes in media context – in terms of verbal creativity and language practice appropriate to it. It shows emerging communication environments, determined by the appearance of new media, creating new spaces and new, different spheres of action, which are linguistically exploited and transformed in everyday artistic practice by cultural participants.

Antologia przekładów kilkudziesięciu tekstów dotyczących rozmaitych aspektów badań nad pamięcią. Redaktorzy i tłumacze dobrali je w taki sposób, by publikacja w pełni odzwierciedlała różnorodność zagadnień podejmowanych w ramach memory studies.

Materiały zostały zgrupowane w dziewięciu działach tematycznych, ukazujących problem pamięci kulturowej w kontekście antropologii ciała, rzeczy, mediów, przestrzeni, a także różnych odmian antropologii społecznej i historycznej. Wybrano teksty autorstwa najważniejszych współczesnych badaczy oraz teksty dawniejsze, stanowiące podbudowę lub ważny kontekst dla dorobku współczesnych autorów.

Celem twórców antologii jest podsumowanie memory studies jako nowoczesnej dziedziny badań i refleksji antropologicznej oraz udostępnienie polskim czytelnikom nietłumaczonych dotychczas, istotnych dla tej dziedziny artykułów i rozpraw powstałych w ostatnich dekadach w Europie i Stanach Zjednoczonych. Publikacja adresowana jest do studentów i pracowników naukowych kierunków humanistycznych, a w szczególności kulturoznawstwa, socjologii, historii.

Publikacja adresowana jest do szerokiego grona odbiorców – zarówno do zawodowców, jak i amatorów z różnych powodów zajmujących się problematyką pamięci zbiorowej, teoretyków oraz praktyków. Antologia będzie stanowiła cenne źródło dla studentów i naukowców, proponując kilka płaszczyzn uporządkowania materiału dotyczącego badań nad kulturą pamięci.

[…] Antropologia pamięci została zaprojektowana w taki sposób, by mogła służyć zarówno pracownikom naukowym, którzy potrzebują przewodnika po współczesnym krajobrazie badań pamięci, jak i studentom i studentkom. [Korzystając z] Antropologii… bez trudu można by przeprowadzić klasyczny, trzydziestogodzinny kurs akademicki, podzielony na piętnaście spotkań. […] Dobór tekstów pokazuje, że pamięć jest uniwersalną kategorią, bez której kultura byłaby niemożliwa: tak dziś, jak i dawniej.
(Z recenzji prof. Magdaleny Saryusz-Wolskiej)

*********

Anthropology of Memory

An anthology of translations of several dozen texts on various aspects of memory studies as a modern field of research and anthropological reflection. The texts present the problem of cultural memory in the context of anthropology of the body, things, media, space, as well as different types of social and historical anthropology.

*********

Paweł Majewski (ur. 1978) – literaturoznawca i historyk kultury, pracownik Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, autor m.in. "Między zwierzęciem a maszyną. Utopia technologiczna Stanisława Lema" (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2007, wyd. ang. 2018), "Pismo, tekst, literatura. Praktyki piśmienne starożytnych Greków i matryca pamięci kulturowej Europejczyków (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2013), Tekstualizacja doświadczenia (Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2015), Lew, który mówi. Esej o granicach językowego wyrazu doświadczenia (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2018), Święto języka. Szkice o relacjach między światem, słowem a umysłem ludzkim (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2019), współautor m.in. Kulturologia polska XX wieku. Tom 1-2 (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2013), Racjonalność a umysł piśmienny (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2014), Antropologia pamięci. Zagadnienia i wybór tekstów (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2018), Chopinowskie igrzysko. Historia Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina 1927-2015 (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2020).

Monografia zbiorowa „Bajka ludowa i nie-ludowa w badaniach interdyscyplinarnych” stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób współcześnie pojmuje się i bada bajkę ludową. To proste pytanie nie jest bezzasadne, jako że zainteresowanie bajką w ostatnich czasach wydaje się znaczne. Powstaje wiele filmów, spektakli i książek odwołujących się już w nagłówkach do tytułowej kategorii, ale niejednokrotnie trudno znaleźć między nimi jakieś bliższe związki poza daleko idącymi skojarzeniami z czarami, cudownością i niezwykłością. Być może w takim szerokim rozumieniu terminu jest zauważalny zwrot ku pierwotnemu znaczeniu słowa bajka, czyli bajać, kłamać, opowiadać nieprawdy. Pragnąc bliżej przyjrzeć się istocie tego problemu, zaproszono do zaprezentowania wyników swych badań nad bajką 18 przedstawicieli różnych dyscyplin (folklorystów, etnologów, kulturoznawców, literaturoznawców, teatrologów, filozofów, pedagogów), aby zobaczyć z ich perspektyw, czym jest bajka, co w rzeczywistości kryje się pod tym pojęciem i jakimi narzędziami można tę kategorię badać.

Książka w swym zakresie tematycznym odnosi się do potencjału i wartości dziedzictwa kulturowego, w tym archeologicznego. Jednocześnie uznaje, że tylko całościowe i zintegrowane podejście może pomóc w uchwyceniu zróżnicowanego wpływu dziedzictwa na poszczególne dziedziny życia i jego rolę w generowaniu różnych wartości, które przyczynią się do kształtowania przyszłego zarządzania tymże dziedzictwem. Zrównoważony rozwój – jak wynika z zamieszczonych w niniejszej pracy tekstów – to nie tylko wewnętrzna równowaga między środowiskiem naturalnym, gospodarką i społeczeństwem. Chodzi również o równowagę między zróżnicowanymi pod tym względem społecznościami w taki sposób, by tworzyły one zrównoważoną całość pod względem wartości, mających decydujący wpływ na poszczególne dziedziny życia. Archeologia bowiem nie tylko odtwarza i bada minioną rzeczywistość, lecz projektuje równocześnie tę, w której sama funkcjonuje, będąc jej emanacją. W ten oto sposób, dążąc do równowagi, wzbogaca treść dziejową jej dziedzictwa kulturowego.
prof. dr hab. Henryk Mamzer

Idea zrównoważonego rozwoju, pomimo iż obecna w obiegu i działaniach od ponad trzech dekad, nadal zachowuje swą niesłabnącą aktualność, co więcej, jej dynamika coraz silniej obejmuje swoim zakresem również dziedzictwo kultury, czego dowodem jest niniejsza publikacja. Jako redaktorzy zdajemy sobie sprawę – co przejawia się też zresztą w opiniach Autorów wyrażonych w poszczególnych tekstach zamieszczonych w tomie – iż zagadnienia zrównoważonego wykorzystania zasobów dziedzictwa kultury i zachowania ich dla przyszłych pokoleń nie stanowią uniwersalnego remedium na wszystkie problemy, wynikające z rozwoju cywilizacyjnego, jakie napotyka na swojej drodze ochrona i racjonalne zarządzanie dziedzictwem kulturowym. Niemniej zauważamy potencjał możliwości wykorzystania dziedzictwa kulturowego jako zasobu dla zrównoważonego rozwoju regionalnego i ochrony krajobrazów kulturowych. Wymaga to skoordynowanej polityki na poziomie regionalnym w kwestiach dotyczących środowiska, rozwoju społecznego, kultury, edukacji, turystyki i rozwoju gospodarczego, a także planowania przestrzennego (Purchla 2014, 28). Konieczna jest przy tym metodyczna waloryzacja zasobów dziedzictwa kulturowego, będąca podstawowym składnikiem zrównoważonego zarządzania zasobami dziedzictwa kulturowego i naturalnego, zgodnie z zasadą służebności wobec społeczeństwa i jego potrzeb oraz zapewniającego zachowanie różnorodności tychże zasobów, a także ich wszystkich wartości dla obecnego i przyszłych pokoleń (Affelt 2009, 80). Dziedzictwo ma olbrzymi potencjał i ważną rolę do odegrania w kontekście zrównoważonego rozwoju, związanego ze spójnością społeczną, dobrostanem, kreatywnością, atrakcyjnością ekonomiczną i promowaniem zrozumienia między społecznościami. Zachęcamy do potraktowania niniejszej publikacji jako otwartego forum wymiany myśli i idei, prezentującego zarówno refleksje akademickie dotyczące dziedzictwa kulturowego, w tym archeologicznego, jak i jego praktyczne i instytucjonalne ujęcia. Żywimy nadzieję, że okaże się ona przydatna przy kreowaniu skutecznej, a jednocześnie bazującej na racjonalnych przesłankach polityce w zakresie ochrony i opieki nad dziedzictwem kulturowym. Z jednej strony będzie stanowić inspirację dla wykorzystywania dziedzictwa w obszarze dobra społecznego, akcentując jego rolę i potencjał w społeczno-kulturowym rozwoju społeczności lokalnych. Z drugiej, umożliwi także integrację różnych środowisk naukowych oraz wypracowanie interdyscyplinarnej współpracy, kształtującej przyszłe działania wokół dziedzictwa kulturowego i archeologicznego. Wreszcie, poprzez promowanie podejścia do nauki, w którym otaczający świat jest także ważnym partnerem, uzasadni jeszcze silniej konieczność zachowania dziedzictwa kulturowego i jego wartości dla kolejnych pokoleń, zachęcając do zrównoważonego zarządzania tym cennym i nieodnawialnym zasobem.
ze Wstępu

Cywilizacja łacińska, a wraz z nią chrześcijaństwo dotarło do Dźwierzut i okolicznych miejscowości w XIV stuleciu z przybyciem Zakonu Najświętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego. W swych dziejach mieszkańcy posługiwali się trzema nazwami miejscowości. Pierwsza to pruska – Swersutten, druga, funkcjonująca najdłużej – Mensguth, i trzecia od 1945 r. – Dźwierzuty. Pierwszą niewielką świątynię wybudowano jeszcze przed lokacją miejscowości w 1438 r. Przed sekularyzacją zakonu krzyżackiego w parafii posługiwali duchowni Kościoła rzymskokatolickiego. Od roku 1525 przez długie lata mieszkańcom Dźwierzut Słowo Boże głosił Kościół ewangelicki. Kościół katolicki ponownie mógł wrócić ze Słowem Bożym do swych nielicznych wiernych dopiero w połowie dziewiętnastego stulecia. Pierwszym stałym duszpasterzem w Dźwierzutach był ks. Michał Klement, posługujący od 1871 r., a pierwszym proboszczem – ks. Andrzej Huhmann. Nowo wybudowaną świątynię konsekrował ks. bp Filip Krementz w 1884 r. W czasie II wojny światowej świątynia nie została zniszczona. Pierwszym proboszczem po zakończeniu działań wojennych był ks. Jan Wilusz. Po roku 1945 nastąpiły olbrzymie zmiany społeczne, polityczne i konfesyjne. Ludność napływowa to przede wszystkim Polacy i katolicy, którzy od tej pory w parafii stanowili ogromną większość. Najdłużej duszpasterzującym w parafii Dźwierzuty proboszczem, bo aż 35 lat, był ks. Henryk Ostrowski. Od 2007 r. proboszczem jest ks. Jarosław Wiszowaty.